Mitolojideki Yunan Tanrıçası Hygia‟dan türeyen “hijyen” sözcüğü “hastalıklardan korunma, sağlığın sürdürülmesi, sağlık bilgisi” anlamlarına gelir (Akdeniz 2007).
Tüm temizlik şirketleri hakkında detaylı bilgi almak için temizlike.com adresini ziyaret edebilirsiniz.
Hijyenin bir alanı olan “hastane hijyeni” ise hastanede “hastaların veya personelin sağlığına zarar veren etkenleri saptama, inceleme ve yok etme” anlamlarını taşır (İNce Kasap 2013). Enfeksiyon kontrolünde çevre temizliğinin önemini ilk kez 1855 yılında hemşire Florance Nightingale göstermiştir.
Yapılan temizlik ile bulaşıcı hastalıklar kontrol altına alınmış ve mortalite oranları düşmüştür (Alp 2011). Hastanın bulunduğu alanın temizliği hastalıkların iyileşmesini sağlamakta önemli bir faktördür. Rutin hastane temizliği hastane enfeksiyonlarının önlenmesinde kritik öneme sahiptir (Doll et all 2018).
Temizliğin iki ana fonksiyonu bulunur. Bunlardan birincisi mikrobiyal anlama gelmeyen görünümü ve fonksiyonu devam ettirmeyi sağlamak, diğeri ise mikrobiyolojik anlamda mikroorganizma sayısını azaltmaktır. Ortamda var olan mikroorganizmaların sayısı ve tipi; çevrede bulunan insan ve aktivite sayısı, nem, mikrobiyal üremeyi destekleyen materyal varlığı, yüzeyin şekli ve tipinden etkilenir. Hastanede bulunan yüzeyler medikal cihaz yüzeyleri (hemodiyaliz makinaları,
röntgen cihazları,..) ve genel yüzeyler (yerler, duvarlar,..) olarak ayrılırlar. Çevresel yüzeylerde temizlik yaklaşımını etkileyen faktörler; temizlenecek yüzeyin yapısı, içerdiği mikroorganizma sayısı, kullanılacak dezenfektan, yüzeyin organik kir içeriği, kullanılacak dezenfektanın türü ve konsantrasyonudur. Bununla birlikte yüzeyin vücut sıvıları ve çevresel mikroorganizma kaynakları ile kontaminasyon (su, toz, kir..) potansiyeli de hasta bakım alanlarının temizliğinde göz önünde bulundurulmalıdır (İNan 2008). Yüzey temizliği düzenli bir şekilde toz ve kir temizliğini içerir. Kuru ortamlar toz ve yüzeylerde koagülaz-negatif stafilakoklar gibi gram pozitif kokları barındırırken, nemli ortamlarda ise gram-negatif basillerin üremesi ve bulunması daha kolaydır. Ortamda bulunan tozlar, içinde mantarları da barındırır ve nemli ortamda mantarlar daha kolay ürerler (Erdinç 2010). Bu nedenle yüzey temizliğinin iyi bir şekilde yapılması büyük önem taşır.
Dezenfeksiyon; ısı veya kimyasal ajanlar kullanılarak mikroorganizmaların sterilizasyon seviyesine ulaşmayan bir düzeyde uzaklaştırılması veya yok edilmesi işlemleridir (Ekmekçi 2014). Temiz olmayan yüzeylere dezenfeksiyon işlemi uygulanmaz (Esen 2011). Dezenfeksiyon işleminin ilk aşaması temizliktir. Temizlik yüzeye güvenle dokunulması ya da kullanılması için yapılan bir işlemdir ve böylece mikrobiyal inaktivasyonu engelleyecek organik maddeler, tuzlar ve gözle görünür kirler ortamdan uzaklaştırılır (Erdinç 2010). Fiziksel temizlik, temizliğin önemli bir aşamasıdır. Mekanik temizlik olmadan tek başına dezenfektanların kullanımı önerilmemektedir. Temizlik ve dezenfeksiyon iki aşamalı olarak önce deterjanla sonra uygun dezenfektanla temizlenerek ya da ikisi bir arada deterjan ve dezenfektan içeren solüsyonlarla yapılabilmektedir.
Birçok ülke, hastanelerde yapılan temizlik ve dezenfeksiyon işlemlerine yönelik kendi klavuz ve protokollerini oluşturur.
Bu doğrultuda uluslararası uygulanabilir düzeyde bir ortak standardizasyon sağlamak amacıyla Amerika Birleşik Devletleri‟nde bulunan CDC tarafından rehberler yayınlanmaktadır. Bu rehberler belirli aralıklarla revize edilmektedir (Bağdat 2009). Son yayınlanan rehberden yola çıkarak edilen bilgiler doğrultusunda;
• Yüksek dezenfektan özelliği olan ürünler toksik etkilerinden dolayı çevre temizliğinde kullanılmamalıdır ( sınıf 1 b).
• Geniş çevre yüzeylerinin temizliğinde alkol kullanılmamalıdır (sınıf 2).
• Görünür yüzeyler(duvar, masa, yer..) temiz tutulmalı ve varsa kalıntılar derhal temizlenmelidir (sınıf2).
• Deterjan ve su, hasta alanları dışındaki alanların temizliğinde yeterli olmaktadır (sınıf2).
• Deterjan solüsyonları kullanım talimatlarına yer alan bilgiler doğrultusunda seyreltilerek kullanılmalıdır(sınıf2).
• Çok dokunulan yüzeylerin (kapı kolu, ışık açma düğmeleri, yatak kenarları..) temizliği ve dezenfeksiyonu diğer alanlardan daha sıklıkla yapılmalıdır
(sınıf2).
• Hasta alanlarında duvar, perde ve panjurlar gözle görünür bir kirlenme ve tozlanma olduğunda temizlenmelidir (sınıf2).
• Temizlik solüsyonları günlük olarak uygun bir şekilde hazırlanmalıdır(sınıf2).
• Hazırlanan temizlik solüsyonları en fazla üç hasta odasında kullanılmalı ve bir saatten fazla hazırlanan solüsyon beklememelidir (sınıf1b).
• Güne başlarken mopun başlığı yenisiyle değiştirilmesi, kanlı bir bulaş ya da hastadan bir bulaş olduğunda da aynı başlık kullanılmamalıdır (sınıf2).
• Mop başlığı tekrar kullanılması gerektiğinde kurutulup sonrasında kullanılmalı ya da tek kullanımlık moplar tercih edilmelidir (sınıf2).
• Yer temizliği sırasında immün sistemi baskılanmış hasta odalarının kapıları havadaki tozun yayılımını en aza indirmek amacıyla kapalı tutulmalıdır
(sınıf2).
• Temizlik sırasında kişisel koruyucu ekipmanlar kullanılmalıdır (sınıf2,1c).
• Dezenfeksiyon işlemi sırasında Amerika Çevre Koruma (EPA) Ajansı onaylı dezenfektanlar kullanımı önerilmekte fakat alınamıyorsa kurum tarafından temin edilen uygun bir hipoklorid solüsyonuda kullanılabilir (sınıf2).
Sprey dezenfektanlar hasta bakım alanlarının dezenfeksiyonunda kullanılmamalıdır
Tüm temizlik şirketleri hakkında detaylı bilgi almak için temizlike.com adresini ziyaret edebilirsiniz.
Hijyenin bir alanı olan “hastane hijyeni” ise hastanede “hastaların veya personelin sağlığına zarar veren etkenleri saptama, inceleme ve yok etme” anlamlarını taşır (İNce Kasap 2013). Enfeksiyon kontrolünde çevre temizliğinin önemini ilk kez 1855 yılında hemşire Florance Nightingale göstermiştir.
Yapılan temizlik ile bulaşıcı hastalıklar kontrol altına alınmış ve mortalite oranları düşmüştür (Alp 2011). Hastanın bulunduğu alanın temizliği hastalıkların iyileşmesini sağlamakta önemli bir faktördür. Rutin hastane temizliği hastane enfeksiyonlarının önlenmesinde kritik öneme sahiptir (Doll et all 2018).
Temizliğin iki ana fonksiyonu bulunur. Bunlardan birincisi mikrobiyal anlama gelmeyen görünümü ve fonksiyonu devam ettirmeyi sağlamak, diğeri ise mikrobiyolojik anlamda mikroorganizma sayısını azaltmaktır. Ortamda var olan mikroorganizmaların sayısı ve tipi; çevrede bulunan insan ve aktivite sayısı, nem, mikrobiyal üremeyi destekleyen materyal varlığı, yüzeyin şekli ve tipinden etkilenir. Hastanede bulunan yüzeyler medikal cihaz yüzeyleri (hemodiyaliz makinaları,
röntgen cihazları,..) ve genel yüzeyler (yerler, duvarlar,..) olarak ayrılırlar. Çevresel yüzeylerde temizlik yaklaşımını etkileyen faktörler; temizlenecek yüzeyin yapısı, içerdiği mikroorganizma sayısı, kullanılacak dezenfektan, yüzeyin organik kir içeriği, kullanılacak dezenfektanın türü ve konsantrasyonudur. Bununla birlikte yüzeyin vücut sıvıları ve çevresel mikroorganizma kaynakları ile kontaminasyon (su, toz, kir..) potansiyeli de hasta bakım alanlarının temizliğinde göz önünde bulundurulmalıdır (İNan 2008). Yüzey temizliği düzenli bir şekilde toz ve kir temizliğini içerir. Kuru ortamlar toz ve yüzeylerde koagülaz-negatif stafilakoklar gibi gram pozitif kokları barındırırken, nemli ortamlarda ise gram-negatif basillerin üremesi ve bulunması daha kolaydır. Ortamda bulunan tozlar, içinde mantarları da barındırır ve nemli ortamda mantarlar daha kolay ürerler (Erdinç 2010). Bu nedenle yüzey temizliğinin iyi bir şekilde yapılması büyük önem taşır.
Temizlenen yüzeyler az dokunulan ve çok dokunulan yüzeyler olarak iki gruba ayrılır. Çok dokunulan yüzeyler gün içerisinde temasın fazla olduğu yüzeylerdir ve daha sık aralıklarla temizlik ve dezenfeksiyon yapılması gerekir. Çok dokunulan yüzeylere örnekler; kapı kolları, yatak kenarları, yatak başları, ışık açmakapama düğmeleri, mouse, telefon, anestezi ilaç arabası, ekg kabloları, tansiyon manşonları, aspirasyon sistemi düğmeleri, ilaç dolapları, yatak kenarları, lavabo, deve boynu, komidin, hasta sandalyesi, klozet, infüzyon pompaları, ventilatör düğmeleri, monitörler, yatak kumandaları ve oksijen ekipmanları sayılabilir (Guh and Carling 2010).
Hastaya olduğu kadar sağlıklı kişilere de enfeksiyon yayılımına neden olan, çok dokunulan yüzeylerin önemine ilişkin kanıtlar artmaktadır (Dancer 2009). Hastane enfeksiyonlarının %30-40‟ına sağlık bakım hizmeti veren çalışanların enfekte hastalarla veya onların çevreleriyle kontamine olmuş ellerinin sebep olduğu tahmin edilmektedir (Doll et al 2018).
Hastanelerde bulunan alanlar risk düzeyine göre sınıflandırılmaktadır (Tablo1)
Hastaya olduğu kadar sağlıklı kişilere de enfeksiyon yayılımına neden olan, çok dokunulan yüzeylerin önemine ilişkin kanıtlar artmaktadır (Dancer 2009). Hastane enfeksiyonlarının %30-40‟ına sağlık bakım hizmeti veren çalışanların enfekte hastalarla veya onların çevreleriyle kontamine olmuş ellerinin sebep olduğu tahmin edilmektedir (Doll et al 2018).
Hastanelerde bulunan alanlar risk düzeyine göre sınıflandırılmaktadır (Tablo1)
Risk Düzeyi
|
Bölüm
|
Uygun Temizlik
|
Yüksek Riskli Alanlar
|
Ameliyathane, yoğun bakım,
Diyaliz
ünitesi, Enfeksiyon Kontrol Komitesi tarafından belirlenen izolasyon
uygulanan odalar (allojeneik/otolog kemik iliği nakli yapılan hastaların
odaları, solid organ nakli yapılan
hastaların odaları,
nötropenik hasta odaları
|
Temizlik + dezenfeksiyon
(Temizlik; su+deterjan)
(Dezenfeksiyon; dezenfektan)
|
Orta Riskli Alanlar
|
Laboratuvarlar,
hasta odaları, (banyo ve tuvaletler dahil), mutfak,doğumhane, fizik tedavi
üniteleri, kan transfüzyonu merkezi, acil servisler, eczane, morg,
poliklinikler, bebek gözlem
|
Temizlik* (su+deterjan)
|
Düşük Riskli Alanlar
|
Hemşire, doktor odaları (banyo ve tuvaletler dahil,)
ofisler, kafeterya, depolar, teknik servis ve bahçe
|
Temizlik* (su+deterjan)
|
*Yüzeylerin vücut sıvı ve
salgıları ile kirlenmesi durumunda temizliğe ek olarak dezenfeksiyon
sağlanmalıdır.
|
||
Dezenfeksiyon; ısı veya kimyasal ajanlar kullanılarak mikroorganizmaların sterilizasyon seviyesine ulaşmayan bir düzeyde uzaklaştırılması veya yok edilmesi işlemleridir (Ekmekçi 2014). Temiz olmayan yüzeylere dezenfeksiyon işlemi uygulanmaz (Esen 2011). Dezenfeksiyon işleminin ilk aşaması temizliktir. Temizlik yüzeye güvenle dokunulması ya da kullanılması için yapılan bir işlemdir ve böylece mikrobiyal inaktivasyonu engelleyecek organik maddeler, tuzlar ve gözle görünür kirler ortamdan uzaklaştırılır (Erdinç 2010). Fiziksel temizlik, temizliğin önemli bir aşamasıdır. Mekanik temizlik olmadan tek başına dezenfektanların kullanımı önerilmemektedir. Temizlik ve dezenfeksiyon iki aşamalı olarak önce deterjanla sonra uygun dezenfektanla temizlenerek ya da ikisi bir arada deterjan ve dezenfektan içeren solüsyonlarla yapılabilmektedir.
Birçok ülke, hastanelerde yapılan temizlik ve dezenfeksiyon işlemlerine yönelik kendi klavuz ve protokollerini oluşturur.
Bu doğrultuda uluslararası uygulanabilir düzeyde bir ortak standardizasyon sağlamak amacıyla Amerika Birleşik Devletleri‟nde bulunan CDC tarafından rehberler yayınlanmaktadır. Bu rehberler belirli aralıklarla revize edilmektedir (Bağdat 2009). Son yayınlanan rehberden yola çıkarak edilen bilgiler doğrultusunda;
• Yüksek dezenfektan özelliği olan ürünler toksik etkilerinden dolayı çevre temizliğinde kullanılmamalıdır ( sınıf 1 b).
• Geniş çevre yüzeylerinin temizliğinde alkol kullanılmamalıdır (sınıf 2).
• Görünür yüzeyler(duvar, masa, yer..) temiz tutulmalı ve varsa kalıntılar derhal temizlenmelidir (sınıf2).
• Deterjan ve su, hasta alanları dışındaki alanların temizliğinde yeterli olmaktadır (sınıf2).
• Deterjan solüsyonları kullanım talimatlarına yer alan bilgiler doğrultusunda seyreltilerek kullanılmalıdır(sınıf2).
• Çok dokunulan yüzeylerin (kapı kolu, ışık açma düğmeleri, yatak kenarları..) temizliği ve dezenfeksiyonu diğer alanlardan daha sıklıkla yapılmalıdır
(sınıf2).
• Hasta alanlarında duvar, perde ve panjurlar gözle görünür bir kirlenme ve tozlanma olduğunda temizlenmelidir (sınıf2).
• Temizlik solüsyonları günlük olarak uygun bir şekilde hazırlanmalıdır(sınıf2).
• Hazırlanan temizlik solüsyonları en fazla üç hasta odasında kullanılmalı ve bir saatten fazla hazırlanan solüsyon beklememelidir (sınıf1b).
• Güne başlarken mopun başlığı yenisiyle değiştirilmesi, kanlı bir bulaş ya da hastadan bir bulaş olduğunda da aynı başlık kullanılmamalıdır (sınıf2).
• Mop başlığı tekrar kullanılması gerektiğinde kurutulup sonrasında kullanılmalı ya da tek kullanımlık moplar tercih edilmelidir (sınıf2).
• Yer temizliği sırasında immün sistemi baskılanmış hasta odalarının kapıları havadaki tozun yayılımını en aza indirmek amacıyla kapalı tutulmalıdır
(sınıf2).
• Temizlik sırasında kişisel koruyucu ekipmanlar kullanılmalıdır (sınıf2,1c).
• Dezenfeksiyon işlemi sırasında Amerika Çevre Koruma (EPA) Ajansı onaylı dezenfektanlar kullanımı önerilmekte fakat alınamıyorsa kurum tarafından temin edilen uygun bir hipoklorid solüsyonuda kullanılabilir (sınıf2).
Sprey dezenfektanlar hasta bakım alanlarının dezenfeksiyonunda kullanılmamalıdır
Yorumlar
Yorum Gönder